بیماری سالک چیست و چه علائمی دارد؟

بیماری سالک از طریق انگلی به نام لیمونشیاز ایجاد می شود. این انگل در داخل بدن پشه خاکی ماده زندگی می کنند. حشره مذکور بیشتر در محیط های مرطوب و در ماه های گرم سال از غروب تا طلوع آفتاب فعالیت می کند. حیوانات اهلی مانند سگ می‌توانند محیط مناسبی برای رشد و زندگی این نوع از انگل باشند. همچنین نوع انگل از طریق انسان به پشه خاکی و پشه خاکی به انسان منتقل می شود. این بیماری توسط برخی گونه های پشه خاکی ماده منتقل می شود. اصلی‌ ترین نشانه‌ ی این بیماری زخم‌ های پوستی بدون درد هستند. علائم پوستی این بیماری ممکن است تنها یک یا دو هفته پس از گزیده شدن توسط پشه‌ ی خاکی، بروز کنند؛ اما در مواردی ممکن است، بروز علائم بیماری ماه‌ها یا سال‌ها طول بکشد.

علت ابتلا به بیماری سالک

عفونت‌های سالک توسط بیش از 20 نوع انگل لیشمانیا ایجاد می‌شوند. انگل‌ها موجودات میکروسکوپی هستند که در بدن یک جاندار زنده‌ی دیگر (به نام میزبان مانند انسان) زندگی می‌کنند و برای زنده ماندن مواد غذایی موردنیاز خود را از بدن وی به دست می‌آورند. لیشمانیا توسط نیش پشه‌ی خاکی آلوده به انسان یا دیگر جانوران مخصوصاً سگ منتقل می‌شود. پشه‌های خاکی بسیار کوچک بوده و هیچ صدایی تولید نمی‌کنند. در برخی از مواقع ممکن است نیش آنها دردناک باشد؛ ولی در اکثر موارد نیش آ‌نها بدون درد بوده و شخص متوجه آن نمی‌شود. پشه‌های خاکی بیشترین فعالیت را از زمان غروب تا طلوع آفتاب دارند.

علائم بیماری سالک

• در اغلب موارد بیماری سالک موجب تشکیل یک یا چند زخم پوستی می‌شود.
• زخم در مراحل اولیه به شکل یک جوش کوچک است که اطراف آن تا قطر دو سانتی‌متر قرمز است. بعد از چند هفته این جوش‌ها تیره‌رنگ می‌شوند و اطراف آنها زخم‌های تشکیل می‌شود که دارای مرز مشخص است و دهانه زخم در مرکز آن قرار دارد.
• زخم‌ها ممکن است مرطوب و عفونی باشند یا این که خشک باشند و روی آنها پوسته‌پوسته شود.
• این زخم‌ها معمولاً در نواحی از بدن ایجاد می‌شوند که شخص آن را با لباس نمی‌پوشاند (و در معرض نیش حشره است)، خصوصاً در صورت و دست و پا.
• بعد از گزیده شدن توسط حشره ممکن است بلافاصله این زخم‌ها ایجاد شوند و در مواردی نیز ممکن است، بیماری هفته یا ماه‌ها در مرحله کمون باشد و سپس زخم‌ها ایجاد شوند.
• در برخی موارد ممکن است عفونت اسپوروترکوئید در اندام‌های دیگر از جمله غدد لنفاوی جلدی نیز گسترش پیدا کند.

افراد در معرض خطر ابتلا به سالک

• این بیماری در کودکان و نوجوانان بیشتر شایع است.
• در بزرگسالان، این بیماری بیشتر در میان زنان شایع است.
• سوءتغذیه و سطح پایین سلامتی فرد نمی‌تواند تأثیری در بروز بیماری سالک و شکل‌گیری زخم‌ها داشته باشد؛ اما این عوامل در چگونگی پیشروی بیماری تأثیر بسیار مهمی‌ دارند.
• افرادی که زخم‌های کوچکی در پاهایشان دارند و با وجود این زخم‌ها، پایشان با آب یا گل‌آلوده در تماس است.

انواع سالک

این بیماری در سه نوع طبقه‌بندی می‌شود:

• سالک پوستی: این عارضه شایع‌ترین نوع این بیماری بوده و پوست بدن انسان را درگیر می‌کند.
• سالک پوستی مخاطی: این نوع، بینی و دهان و دیگر سطوح مخاطی را به همراه پوست بدن درگیر می‌کند.
• سالک احشایی: این نوع، شکل شدیدی از بیماری است. در این نوع، اندام و احشای داخلی بدن به همراه پوست درگیر می‌شوند. به این نوع از بیماری، کالا آزار نیز گفته می‌شود.

تشخیص سالک از جوش

تشخیص سالک بر اساس سوابق پزشکی فرد و معاینات وی همراه با آزمایش های مخصوص انجام می‌شود. بیمار در معاینه‌ی فیزیکی علائمی از ابتلا به سالک را نشان می‌دهد. ازجمله این علائم می‌توان به بزرگ شدن کبد و طحال اشاره کرد. غده‌های لنفی نیز ممکن است بزرگ شده باشند. وجود زخم‌های پوستی در محل گزش پشه‌ی خاکی و یا مناطق دیگر بدن ممکن است در همه‌ی انواع بیماری به چشم بخورد. بااین‌حال در سالک احشایی بیمار به کم‌خونی، تب، کاهش وزن، کم‌پشت شدن مو و ناراحتی در ناحیه‌ی شکم و غیره نیز مبتلا خواهد بود.

درمان بیماری سالک

در صورتی که تعداد زخم‌ها کم باشد، از روش درمان موضعی استفاده می‌شود. در این روش ترکیب آنتیموان (سدیم سابگلوکونات یا گلوکانتیم lOOmg/ml) یا مپاکرین هیدروکلراید (2 میلی گرم در 100 میلی لیتر آب مقطر) در داخل زخم تزریق می‌شود. این تزریقات با وجودی که دردناک هستند، به فاصله سه روز و برای 6 تا 8 بار تکرار می‌شود. در برخی موارد که شخص برای بار دوم است که به انگل آلوده می‌شود، ممکن است بیماری او مزمن شود. در این موارد علاوه بر تزریق آنتیموان از آنتی بیوتیک نیز برای درمان و از بین بردن جای سالک استفاده می‌شود.

در صورتی که تعداد زخم‌های سالک بسیار زیاد باشد و احتمال پاسخگویی زخم‌ها به تزریق موضعی، پایین باشد، ماده‌ی تیومالات سدیم با دوز 20 mg IIM به صورت یک روز در میان به بیمار تزریق شود. یکی دیگر از مواد آنتیموان سه ظرفیتی که برای درمان سالک تزریق می‌شود، استیبوفن است که به صورت عضلانی تزریق می‌شود. حدود 3 تا 5 میلی‌لیتر از این دارو به صورت یک روز در میان برای برطرف كردن لک صورت ناشی از سالک به بیمار تزریق می‌شود و این تزریقات 8 تا 10 بار انجام می‌شود.

سدیم آنتیمونی گلوکونات نیز داروی دیگری است که به صورت وریدی و با دوز 600 میلی‌گرم در روز و به مدت 10 روز تزریق می‌شود و به خصوص برای درمان زخم‌های متعدد، مفید است. اخیراً مشخص شده که تزریق داروی کتوکونازول با دوز 200 تا 400 میلی‌گرم در هر روز برای مدت 4 تا 6 هفته نیز می‌تواند نتایج خوبی در درمان سالک به همراه داشته باشد.

تزریق کورتیکواستروئید

برای درمان برخی از زخم‌‌های کلوئید از روش تزریق کورتیکواستروئید استفاده می‌شود. برای کاهش هر گونه تورم (التهاب) در جای زخم و مسطح کردن آن، تزریق‌های کوچک و متعددی در محل جای زخم انجام می‌شود. بسته به نوع جای زخم، ممکن است لازم باشد تزریق تکرار شود. تزریق‌ها معمولاً در سه نوبت، در فواصل چهار تا شش هفته‌ای، انجام می‌شوند تا واکنش بدن نسبت به آنها ارزیابی شود. گاهی اوقات اگر جای زخم در حال بهبودی باشد، درمان برای چندین ماه ادامه

درم ابریژن

با سایش سطح پوست نیز میتوان اسکارهای برآمده، فرورفته یا هیپرپیگمانته را درمان کرد. در این روش بافت، رنگ و عمق اسکارها تغییر داده می شود که این باعث میشود آنها در بافت اطرافشان محو می شوند. در اینجا تکنیک پاکسازی به نوع ضایعه پوستی بستگی دارد. هدف این روش، هم سطح کردن هرگونه پستی و بلندی پوست با بافت اطراف آن است. عمق درم ابریژن به عمق اسکار بستگی دارد.

عمل جراحی

گاهی اوقات عمل جراحی می‌تواند ظاهر جای زخم را بهبود بخشد. از این روش می‌توان برای موارد زیر استفاده کرد:

• تغییر موقعیت جای زخم
• تغییر اندازه و یا شکل جای زخم
• آزاد کردن جای زخم‌های سفت و محکمی که در نزدیکی مفاصل قرار دارند و می‌توانند حرکت مفاصل را محدود کنند
• ترمیم جای زخم با لیزر

این روش درمانی منجر به حذف سلول های رنگدانه روی پوست قدیمی می شود و در عین حال با نفوذ زیاد به پوست عمیق تر جای زخم ها و چین و چروک های نمایان را کاهش می دهد. در هر جلسه لیزردرمانی 20 تا 25 درصد از سطح پوست مورد هدف قرار می گیرد. تعداد جلسات درمانی توصیه شده بین 3 تا 6 جلسه است و به مشکل پوستی و شدت بیماری بستگی دارد. عموماً جلسات درمانی با فاصله های چهارهفته ای انجام می شوند و نتایج بهینه تقریباً دو تا سه ما پس از درمان نمایان می شوند.

طول درمان سالک

سالک خشک یا شهری که توسط گونه انگل لیشمانیا تروپیکا ایجاد می شود. در این نوع پس از یک دوره کمون بیش از دو ماه، ندول کوچکی درمحل گزش به رنگ قرمز قهوه ای ظاهر می شود و بتدریج طی 6 ماه بزرگتر می شود و معمولاً در مرکز آنها زخم سطحی ایجاد می شود و دلمه می بندد. در صورت عدم درمان معمولاً طی 12-8 ماه ضایعه روبه بهبودی می رود و از خود جوشگاه به جای می گذارد دوره زمانی این نوع سالک از نوع مرطوب طولانی تر است.

سالک مرطوب یا روستایی توسط گونه لیشمانیا ماژور ایجاد می شود. در این بیماری پس از دوره کمون کمتر از دو ماه در محل گزش دانه جوش مانندی ایجاد می شود. طی 3-2 ماه زخم بزرگتر شده و گاهی اطراف آن ندول های کوچک و متعدد ظاهر می شود که از عوارض این بیماری محسوب می شود. گاهی ممکن است انگل از طریق مسیر لنفاتیک گسترش پیدا کند. بهبود معمولاً طی 6-2 ماه دیده می شود و جوشگاهی از آن باقی می ماند.

عوارض سالک

سالک می‌تواند باعث چندین عارضه‌ی کشنده شود. سالک پوستی در ایجاد موارد زیر دخیل است:

• بد شکل شدن بدن
• آسیب به سیستم ایمنی

خونریزی در سالک احشایی می‌تواند عارضه‌های جدی‌تری را ایجاد کند که معمولاً کشنده هستند. ازجمله این عوارض می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• آسیب به کبد
• آسیب به طحال
• آسیب به سیستم ایمنی بدن

افرادی با سیستم ایمنی ضعیف (ایدز و غیره) که به خونریزی و تب دچار هستند در خطر بالاتری برای ابتلا به سالک احشایی و عوارض آن قرار دارند. این بیماری معمولاً در این مرحله نسبت به داروها نیز مقاوم است.

پیشگیری از سالک

هیچ واکسن یا دارویی برای پیشگیری از سالک وجود ندارد و تنها راه پیشگیری از آن این است که از گزیده شدن توسط پشه‌ی خاکی که ناقل این بیماری است، جلوگیری کنید. برای جلوگیری از گزیده شدن توسط پشه‌ی خاکی می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:

• لباس‌هایی بپوشید که تا حد ممکن پوست شما را پوشش دهد. توصیه می‌شود شلوار بلند، بلوز آستین بلند که پایین آن درون شلوار قرار داده شده و جوراب‌های بلند بپوشید.
• از کرم‌های ضد حشره بر نواحی از پوستتان که باز است بمالید. این کرم را همچنین در لبه‌ی پایینی شلوار و آستین خود بمالید. مؤثرترین کرم‌های ضد حشره، کرم‌های حاوی DEET هستند.
• در فضای بسته بخوابید و درون این فضا را، اسپری حشره‌کش بزنید.
• در طبقات بالایی ساختمان بخوابید. این پشه‌ها نمی‌توانند به خوبی پرواز کنند. در فاصله بین غروب تا طلوع آفتاب در فضاهای باز نروید. این پشه‌ها در این زمان بیشترین فعالیت را دارند.
• هنگامی که در فضای داخلی قرار دارید حتماً از توری در و پنجره و سیستم تهویه‌ی هوا استفاده کنید.
• قبل از سفر کردن به مناطق پر خطر، حتماً پشه‌بند، اسپری حشره‌کش و کرم ضد حشرات تهیه کنید.

• چرا دچار خارش پوست میشویم؟
  تاریخ انتشار : 1400-05-31تاریخ بروز رسانی : 1400-06-01


• انواع اگزمای پوست و راهکارهای تشخیص و درمان اگزما
  تاریخ انتشار : 1401-04-11تاریخ بروز رسانی : 1401-04-13


• رفع ضایعات عروقی با لیزر ان دیاگ
  تاریخ انتشار : 1400-03-10تاریخ بروز رسانی : 1401-09-20


• دانه های قرمز روی پوست همراه با خارش نشانه چیست؟
  تاریخ انتشار : 1400-06-23تاریخ بروز رسانی : 1400-06-25


• بیماری زونا چیست و آیا واگیردار است؟
  تاریخ انتشار : 1401-03-16تاریخ بروز رسانی : 1401-03-18